الزامات استراتژیک برای صادرات محصولات و خدمات دانش بنیان

حسین نوریان، مشاور مدیریت استراتژیک

امروزه دیگر کسی نیست که نسبت به تاثیر شگرف صادرات بر جنبه های مختلف اقتصادی و مدیریتی خرد و کلان، باور نداشته باشد و اغلب مدیران بنگاه های اقتصادی اگر دستیابی به میزانی از درامد خود را از راه صادرات هدف گذاری نکرده باشند، حداقل تمهیداتی را برای نفوذ در این بازار جدید اندیشیده اند.
در این میان صادرات محصولات دانش بنیان از جذابیت بسیار بالاتری برخوردار است، زیرا کشورو مخصوصا استان ما در حوزه عوامل تولید آن که عمدتا مرتبط با سرمایه انسانی با استعداد و دانش محور و برخورداری از توان نوآوری باز است، مزیت های اقتصادی چشم گیری دارد و از سوی دیگر معمولا حاشیه سود کالاها و خدمات دانش بنیان بسیار فراتر از محصولات حجمی مصرفی است. قیمت گذاری آنها کمتر تابع قواعد رقابتی است و امکان طرح ریزی تمایزات کیفی در قالب محصولات و خدمات نوآورانه بسیار فراهم تر است. از این رو است که همگام با شرکت ها، اتاق های بازرگانی و مراکز رشد نیز بر تسهیل گری و فراهم آوری زیرساخت های دانشی برای ترویج این استراتژی متمرکز شده اند و ساز و کارهای شتاب دهنده صادراتی نیز حوزه دانش بنیان را هدف قرار داده اند. البته تحریم های اقتصادی موانع بسیار دشواری را فرارو نهاده است و طبیعتا در وضعیت کنونی، برخورداری از بینش و تمهیداتی برای برون رفت از این دشواری های موقت اهمیت زیادی دارد اما در کنار آن باید توجه داشت که حتا در نبود این معضلات هم، شرکتی می تواند بازدهی مناسبی را از استراتژی صادرات فراهم کند که مزیت ها و قابلیت های سازمانی خود را متناسب با آن طرح ریزی و نظام مدیریتی سازمان را در راستای آن پایه گذاری کرده باشد وگرنه حضور او در این عرصه دوام موثری نخواهد داشت.در ادامه به برخی از این قابلیت های ساختاری اشاره می گردد:

برخورداری از مزیت های مرتبط با انعطاف پذیری و چابکی سازمانی:

فضای کسب و کار در هر دو حوزه دانش بنیان و صادرات بسیار دگرگون و پر تلاطم است. چرخه عمر این محصولات بسیار کوتاه است و همزمان با تغییرات شدید در الگوهای اثر گذار اقتصادی، اجتماعی و سیاسی، تکنولوژی های ایجاد کننده ازهم گسیختگی، ویژگی های رقابتی را دایما تغییر می دهند. پس کلید موفقیت در چنین محیط بی ثباتی در انعطاف پذیری و توانائی منطبق شدن با تغییرات است. برای برخورداری از چنین قابلیتی بنگاه های صادراتی در ابتدا باید توانائی سازمانی خود را در پیش بینی و رصد به موقع تغییرات افزایش دهند و بعد از آن الگوهای مدیریتی را بکار بندند که توانائی آنها را برای ورود سریع و کم هزینه به بازارهای جدید بهبود بخشد. از سوی دیگر کوتاهی چرخه عمر محصولات و خدمات دانش بنیان، لزوم برخورداری از یک فرایند بسیار بالغ تحقیق و توسعه در بنگاه های صادرات محور را نمایان می سازد و این شرکت ها باید از توانائی تغییر سریع محصول و فرایندهای تولید آن برخوردار باشند، ویژگی هائی که به آن قابلیت های انطباق پذیری و چابکی سازمانی گفته می شود.

توانائی تحلیل موثر ذی اثران:

ذی اثران تمامی شخصیت های حقیقی و حقوقی هستند که در اثر عملکرد یک بنگاه منتفع یا متضرر می شوند و متقابلا برای آن فرصت و یا تهدید ایجاد می کنند. طبیعتا مشتری مهم ترین ذی اثر در مواجهه با سازمان است اما کلید پایداری کسب و کار در فضای رقابتی پیچیده شناخت شیوع تعامل و برهم کنش دیگر ذی نفعان در مواجهه محصول جدید است. بنگاه باید بتواند به روشنی تحلیل کند که فعالیتش در بازار صادراتی چه تاثیری بر الگوهای مصرف جامعه هدف می گذارد و چه فرصت ها و تهدیدهائی برای بنگاه های فراهم آورنده کالاهای جایگزین و مکمل آن فراهم می سازد. تغییرات قیمت محصول پویائی رقابت در بازار هدف را چگونه تغییر می دهد و بنگاه در چه صورت می تواند از پتانسیل های قدرت و علاقه به تاثیر گذاری ذی اثران در آن محیط جدید استفاده کند.

توجه به بازارهای نوظهور و نابالغ:

قواعد رقابتی در بازارهای نابالغ هنوز شکل نگرفته و نیازمندی ها و ترجیحات مشتریان انعطاف پذیر است از این رو شرکت های نوآور و دانش بنیان می توانند با تنظیم مجدد ویژگی های ارزش پیشنهادی محصول، اینگونه از بازارهای جدید را متناسب با توانمندی های رقابتی خود شکل دهی کنند. فرصتی که در بازارهای بالغ و متصلب کمتر به وجود می آید. جوامعی که در آنها الگوهای اجتماعی و اقتصادی تغییر یافته و یا در آستانه دگرگونی است پتانسیل های شکل دهی بازار را برای بنگاه های نوآور ایجاد می کنند و بهره گیری از این فرصت ها می تواند حاشیه سود پایدارتری را برای فعالان کسب و کار در بازارهای صادراتی فراهم آورد رصد مداوم میزان بهره وری عملیاتی شرکت های رقیب موجود در بازار، سطح رضایت مشتریان از براورد نیازمندی هایشان و میزان دگرگونی در عوامل اثرگذار اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در رفتار خرید مصرف کننده شاخص های خوبی برای شناسائی و تحلیل بازارهای نابالغ و شکل پذیر را برای بنگاه های اقتصادی فراهم می آورند.

بازیگری موثر در اکوسیستم های کسب و کار:

افزایش تواتر و اثرگذاری دگگونی های عوامل محیطی کسب و کار و ایجاد فرصت ها و تهدیدهای فزاینده ناشی از آنها، موجب شده شده تا رویکرد بنگاه های اقتصادی در کشورهای مختلف از افزایش مقیاس و تکمیل زنجیره تولید در درون سازمان خود، به سمت برون سپاری و استفاده بیشتر از منابع خارج از بنگاه سوق یابد تا تاب آوری شرکت ها در مقابل تغییرات شدید بیشتر گردد. با این هدف اکوسیستم های کسب و کار شکل گرفته اند که از بنگاه های اقتصادی متعدد و متنوعی تشکیل می شوند که هر یک بخشی از نیازمندی های زنجیره تامین در حوزه محصولات و خدمات مختلف را فراهم می آورند. خاصیت اصلی اکوسیستم های کسب و کار در حمایت بنگاه های عضو آن از یکدیگر است که با ایجاد فرصت های کاری و تنظیم توازن کمی و کیفی در ارائه محصولات و خدمات تحقق می یابد. از این رو بازیگری در اکوسیستم های کسب و کار در محیط های صادراتی در کاهش تهدیدهای رقابتی در آن بازارها بسیار موثر خواهد بود و فرصتی بکر را برای شرکت های دانش بنیان فراهم می سازد تا بهره گیری از منابع و حمایت های فراهم شده در آن اکوسیستم ها مزیت های رقابتی خود را در بازارهای جهانی بهبود بخشند. البته باید به خوبی توجه داشت که شکل گیری زیست بوم های کسب و کار در بازارهای مختلف بر اساس قواعدی و استانداردهای مشخصی است که پیرامون ویژگی های محصول اصلی شکل گرفته است و ایفای نقش بازیگری موثر، مستلزم برخورداری از بینش های کافی راجع به آن قواعد است. شرکت های دانش بنیان می توانند با رصد مداوم اکوسیستم های کسب و کار در بازارهای صادراتی، فرصت های ایفای نقش موثر در آنها را بیابند و مدل کسب و کار خود را متناسب با بازیگری موثر در آن محیط طرح ریزی نمایند.

استفاده از مطالب فوق تنها با ذکر منبع مجاز است

برای دریافت اطلاعات بیشتر یا مشاوره مدیریت استراتژیک با ایمیل hossein.nourian@gmail.com تماس حاصل فرمایید