اکوسیستم کسب و کار ، تحلیل اکوسیستم کسب و کار ، پلتفرم اکوسیستم ، مدیریت اکوسیستم کسب و کار ، مدیریت زنجیره تامین ، حسین نوریان ، مشاور مدیریت استراتژیک

طرح ریزی و ایجاد اکوسیستم کسب و کار

 
تصور کنید که شما ایده بکری را برای یک کسب و  کار متمایز یافته اید و اکنون به یک مدل حاکمیتی برای تاثیر گذاری بر محیط و استفاده از فرصت های آن برای دستیابی به اهداف آن فکر می کنید. در این حالت چندین انتخاب در قالب مدل های حاکمیتی تاثیر گذاری بر محیط وجود دارد که به شرح زیر است:
 
  • یک مدل کسب و کار عمودی که متشکل از بنگاه هائی است که در قالب هلدینگ و گروه شرکت ها سازماندهی شده اند و شما تمامی فعالیت های کلیدی آن را مدیریت می کنید
  • مدل کسب و کار سلسله مراتبی و افقی یعنی زنجیره تولید یک محصول و ارزش های پیشنهادی آن که در قالب فعالیت های ترتیبی که هر کدام توسط یک بنگاه مستقل انجام می شود. در این حالت شما فعالیت های قبل و بعد از فعالیت خود در زنجیره ارزش را به بنگاه های دیگر برون سپاری می کنید و با فراهم آوری قراردادها و مشارکت ها، توازن کمی و کیفی در زنجیره را فراهم می سازید
  • یک اکوسیستم کسب و کار که شما با همکاری دیگران که بسیار از هم مستقل هستند همکاری می کنید تا یک راه حل منسجم فراهم بیاورید.
  • یک کسب و کار در قالب بازار باز که در آن مشتری محصولات و خدمات خود را از تامین کنندگان می خرد و آنها باهم بر روی تمایزات مختلف از جمله قیمت، نوآوری و کیفیت رقابت می کنند.
 
سوال اینجا است که کدام یک از این مدل های حاکمیتی یا شیوه های بهره گیری از فرصت های محیطی می تواند بیشترین فرصت های محیطی را برای ما فراهم آورد. به صورت کلی می توان گفت در محیط کسب و کار دگرگون و پر تغییر که البته از خاصیت های شکل پذیری نیز برخوردار است، گونه حاکمیتی اکوسیستم کسب و کار می تواند بسیار مفید باشد. به این حالت که در مقاله های قبلی هم به آن اشاره شده، استراتژی “شکل دهی بازار” گفته می شود.
اکوسیستم کسب و کار از آنجا در این فضا به کار می آید که هنوز قواعد و استانداردهای بازار در چنین محیطی شکل نگرفته است و بهترین روش برای ایجاد آنها در قالب اکوسیستم های کسب و کار است. برای بهره گیری از استراتژی شکل دهی بازار، باید با دیگران همکاری کنیم چون معمولا یک بنگاه مستقل نمی تواند به تنهائی محیط را برای خلق ارزش های پیشنهادی جدید شکل دهد و باید ریسک این موضوع را با دیگران تقسیم کند، از منابع مشترک بهره گیرد و بازار جدیدی را قبل از آنکه دیگران به آن فکر کرده باشند طرح ریزی نماید.
 
 

انتخاب مدل مناسب برای بهره گیری از فرصت های محیطی:

همانگونه که در نمودار زیر ملاحظه می کنید، انتخاب یکی از چهار مدل زنجیره ارزش افقی، سازمان های یکپارچه عمودی، فعالیت در بازار باز و اکوسیستم کسب و کار، بستگی به دو بعد میزان ماژولاریتی و نیاز به هماهنگی دارد
 
 

ماژولاریتی ارزش پیشنهادی:

زمانی که محصولات مختلقی که یک ارزش را تشکیل می دهند یا اجزای یک محصول به راحتی با یکدیگر یکپارچه می شوند، انعطاف پذیر هستند و یکپارچه سازی آنها با هزینه کم قابل انجام است، نیازی به تمهید ماژولاریتی ندارند. مثلا تولید محصول آیفون از قطعاتش ( منبع تغذیه، پروسسور، باتری و … ) ماژولاریتی زیادی ندارد و طبیعتا مدل حاکمیتی زنجیره ارزش برای آن در نظر گرفته شده است. اما درباره همان پیشهاد ارزش وقتی که نیاز به آن وجود دارد که اپلیکیشن های کاربردی بسیار زیاد بر روی آن قرار گیرد، نیازمندی ماژولارتی بسیار بالا مورد نیاز می شود.
اگر میزان ماژواریتی ارزش پیشنهادی زیاد باشد یکی از دو مدل بازار باز یا اکوسیستم کسب و کار انتخاب می گردد و اگر کم باشد یکی از دو گونه زنجیره ارش و ساختار حاکمیتی عمودی مورد توجه قرار می گیرد که انتخاب میان این دو بستگی به مولفه دیگر یعنی میزان نیاز به همکاری دارد.
 

ویژگی های سطح همکاری میان شرکت ها برای خلق راه حل های مشترک

• میزان نیاز به همکاری بین بنگاه ها برای ایجاد ارزش پیشنهادی مشترک
• زمانی مولفه نیاز به همکاری زیاد ارزیابی می شود که این چند حالت زیر وجود داشت باشد:
• شناسائی و انتخاب بنگاه هائی که می توانند در خلق ارزش پیشنهادی مشترک همکاری کنند، دشوار باشد.
• نقش و مسئولیت های بنگاه ها و بازیگران در توسعه پیشنهاد ارزش مشترک روشن و شفاف نباشد. مثلا فراهم آوری خدمات مشترک در حوزه بهداشت و سلامت نیازمند به همکاری بسیار زیاد و منسجم بین شرکت های بیمه، بیمارستان ها، پزشکان مستقل، آزمایشگاه ها و داروخانه ها و شرکت های فراهم آورنده تکنولوژی است.
• واسطه های کاربری بین اجزا به صورت استاندارد شده نیست.  مثلا ارتباط میان باتری ها و دستگاه های شارژ در دستگاه های الکتریکی
• زمانی که مشخصات فنی محصولات مدام تغییر می کند، مثلا درباره محصولات فناوری اطلاعات و کامپیوتری
• زمانی که تغییر در یکی از اجزا، دیگری ها را هم ملزم به تغییر می کند
 

نمونه ای از تحول در مدل بهره گیری از فزصت های محیطی با دو بعد ماژولاریتی و سطح همکاری

دگرگونی در دو مولفه ماژولاریتی و نیاز به همکاری، گونه حاکمیتی و ارتباط یک بنگاه با محیط کسب و کارش را دگرگون می سازد. تاریخ تکامل کامپیوترهای شخصی این دگرگونی را نشان می دهد. در ابتدا و در حدود سال های ۱۹۷۰ میزان ماژولاریتی اجزا کم بود و البته نیاز به همکاری در توسعه یک راه حل مشترک بسیار واضح به نظر می رسید بنابر این در آن زمان وجود یک ساختار عمودی منسجم ضروری به نظر می رسید و در آن حالت مثلا فرایندهای تحقیق و توسعه برای تمامی کامپوننت ها توسط شرکت IBM مدیریت می گردید اما وقتی که طراحی های پایه ( بیسیک ) به پایان رسید، نیاز به هماهنگی کمتر شد و از این رو آن شرکت برپایه استراتژی هایش شروع به برون سپاری برای طراحی و تولید محصولات کرد که در قالب یک زنجیره تامین افقی طرح ریزی کرد.
بعد از آن استاندارد سازی زیاد اجزای کامپیوترهای شخصی مجر به این شد که بنگاه ها در بازار آزاد فعالیت کنند اما دوباره این ماژولاریتی زیاد و مشخصات خاص بازار باز منجر به محدود شدن نوآوری گردید و پتانسیل های بازار باز نمی توانست روند ضروری نوآوری را تسهیل کند که به همین دلیل شرکت هائی مانند اینتل به رویکرد اکوسیستم کسب و کار روی آوردند.
 

مزایا و فواید اکوسیستم های کسب و کار

 
اکوسیستم های کسب و کار سه منفعت عمده را برای بنگاه های اقتصادی فراهم می آورند. ایجاد امکان سریع رسیدن به مقیاس تولید یا ارائه خدمت بسیار زیاد، انعطاف پذیری که در اثر آن ایجاد می شود و تاب آوری که با اکوسیستم های کسب و کار ایجاد می شود.
اکوسیستم کسب و کار امکان دسترسی سریع به منابع را فراهم می سازد که برخورداری از آنها برای یک بنگاه به تنهائی بسیار پرهزینه زمان بر است. این مدل کسب و کار، امکان استفاده از رویکردهای نوآوری باز را برای سازمان ها فراهم می کند که خلاقیت سازمانی و فرایندهای تحقیق و توسعه آنها را به شدت متحول می سازد و به دلیل ماژولار بودنش بسیار سریع تر از دیگر گونه ها رشد می کند. با اکوسیستم های کسب و کار می توان سرمایه های سازمانی غیر نقدی مانند سرمایه ارتباطی را به سرعت و میزان زیاد فراهم کرد. مثلا می توان رهبر بازار حمل ونقل درون شهری بود بدون آنکه حتا از یک اتوموبیل برای این کار استفاده کنیم.
و مزیت دیگر و بسیار مهم اکوسیستم های کسب و کار در آن است که ضمن آنکه پلاتفرم آنها بسیار منعطف و قابل تغییر است اما به دلیل مشارکت های زیاد در ان و مراقبت هائی که بنگاه های مختلف از ان می کنند از تاب آوری یسیار زیادی برخوردار است.
 
استفاده از مطالب فوق تنها با ذکر منبع مچاز است
درصورت نیاز به اطلاعات بیشتر یا مشاوره مدیریت استراتژیک، با ایمیل hossein.nourian@gmail.com تماس حاصل فرمائید.
 
این مطلب را هم ملاحظه نمائید.