مدیریت دانش بحران

مدیریت دانش بحران، مهم تر از واکسن کرونا

متاسفانه کشور ما این روزها با چالش جدید و ناآشنائی دست به گریبان است و شیوه مواجهه موثر و مدیریت اثربخش آن نه تنها ذهن مسئولین و متولیان حاکمیتی را به خود مشغول کرده، بلکه بحث پیرامون راهکارهای غلبه بر آن به دغدغه ای عمومی تبدیل شده است. کم توجهی نسبی به انجام تحلیل های ریسک در حوزه های مختلف اجتماعی و اقتصادی موجب غافل گیری در برابر این پیشامد شده است و شواهد نشان می دهد به رغم تلاش های دلسوزانه متولیان در ابعاد ملی و محلی راهکارهای فراگیر، منسجم و شبیه سازی شده ای برای برون رفت از این شرایط پیش بینی نشده است. اگر در گذشته از روش های کارامدی مانند مدیریت ریسک یا برنامه ریزی بر مبنای سناریو بهتر استفاده می شد و ریسک های با احتمال وقوع کم اما با شدت اثر بالا از دایره توجهات مدیریتی بیرون نمی رفت و برنامه هائی برای مدیریت موثر بحران تحلیل و تدوین می گردید، خسارت های این پیشامد بسیار کاهش می یافت اما حالا به جای افسوس بر گذشته باید از آن درس گرفت و برای آینده فکری کرد.
به یاری خداوند، کوشش همگانی و توجه به الزامات بهداشتی این بحران اجتماعی پشت سر گذاشته می شود و ماحصل آن اگرچه پیامدهای ناخوشایندی را به همراه خواهد داشت اما اگر از همین حالا درس آموزی موثر از آن به شیوه ای نظام مند در دستور کار سازمان های متولی قرار گیرد می تواند سرمایه ای دانشی را برای مواجهه بسیار موثر تر برای بحران های بعدی فراهم آورد که احیانا پیامد مبارک این چالش خواهد بود.
مدیریت دانش سازمانی -که می تواند به مدیریت دانش اجتماعی هم تعمیم بیابد – یکی از ضروری ترین تمهیداتی است که باید دقیقا حالا به اجرا در بیاید زیرا هر روز تاخیر در آن اثربخشیش را کم می کند، باید شیوه ای بنیان نهاده شود که سازمان های مرتبط و تمامی ذی اثران مرتبط با این موضوع درس آموخته های خود را -چه آنها که منجر به موفقیت شده است و چه مواردی که شکست را رقم زده است- مستند کنند و این درس آموخته ها که به صورت دانشی ضمنی در اذهان متولیان تولید شده و شکل گرفته است به صورت دانش آشکار و بیان شده در بیاید تا پس از غلبه بر بحران بتوان از آن دانش غنی برای بهبود زیرساخت ها، فرایندها، سازماندهی ها و تصمیمات استفاده کرد و اطلاعات لازم برای تصمیم گیری در شرایط احتمالی و مشابه بعدی را فراهم آورد.

کارکرد نظام مدیریت دانش سازمانی در شرایط بحران

همانگونه که گفته شد، بحران های اجتماعی به رغم تاثیرات منفی، درس آموزشی های فراوانی را به همراه دارند و منجر به تجربه و یادگیری های غنی و ارزشمندی می گردند زیرا پیامدهای هر تصمیم در شرایط بحرانی بسیار زود آشکار می شود و تاثیر گذاری آن زیاد است و این دو خاصیت موجب می شود تا بتوان با کیفیتی بالا از نتایج مثبت و منفی تصمیمات یادگرفت و آنگونه که دانشمندان این حوزه باور دارند کیفیت یادگیری از تجربه های اشتباه به مراتب بالاتر از گونه های صحیح آن است و همین اشتباهات احتمالی سرمایه ارزشمندی از بینش ها را فراهم می آورد که ذی اثران بعدی را برای تکرار نکردن آن رهنمون سازد.

اما از سوی دیگر ماهیت این دانش به صورت پراکنده و ضمنی در افراد مختلفی ایجاد می شود و اگر فرایند آشکار سازی بر روی آنها اتفاق نیافتد، کاربرد چندانی نخواهد داشت. زیرا کارامدی در انتقال دانش ضمنی ( بر خلاف دانش آشکار ) بسیار اندک است، معمولا به صورت خود به خودی انتقال نمی یابد و ممکن است احیانا افرادی که از آن برخوردار می شوند در مدیریت بحران های بعدی نقشی نداشته باشند پس ضروری است تا به سرعت و قبل از آنکه این درس آموزی ها فراموش گردد، روشی برای آشکار سازی آنها اندیشیده شود.

الزامات آشکارسازی دانش بحران

گفتیم که کیفیت درس آموزی از تجارب شکست بالاتر از موفقیت است پس برای آنکه افراد تمایلی برای آشکار سازی دانش ضمنی و تجارب خود از مواجه با بحران داشته باشند باید هزینه اجتماعی افشای رویکردهای ناموفق برای متولیان امور کاهش بیابد. معمولا در شرایط بحرانی همبستگی اجتماعی پیرامون یک هدف مشخص که غلبه بر بحران است بیشتر می شود و باید با فرهنگ سازی و رواداری اجتماعی، این همبستگی را تا بعد از فروکش بحران نیز ادامه داد و همزمان روش هائی را برای حفظ محرمانه گی و پشتیبانی از مدیران را هم فراهم آورد تا شجاعت استراتژیک لازم برای بازگوئی درس آموخته ها و همچنین تصمیم گیری و اقدام فوری در شرایط بحرانی فراهم شود.
پس از آن باید سازماندهی هائی برای استخراج و مستند سازی این دانش ضمنی به عمل بیاید، پروژه های پژوهشی، دانشگاهی و سازمانی برای مصاحبه با ذی اثران بحران و مکتوب کردن آن تعریف گردد. بازتاب اثرات اجتماعی هر یک از تصمیماتی که این روزها گرفته می شود، جمع آوری گردد و کارگروه هائی بین بخشی و سازمانی برای تجزیه و تحلیل نتایج آن شکل گیرد. باید توجه داشت مدیریت بحران ماهیتی کاملا بین بخشی و فرا سازمانی دارد پس مدیریت دانش مرتبط با آن نیز باید در کارگروه هائی با همان ماهیت به اجرا در بیاید که همه ذی اثران از حوزه حاکمیتی و عمومی تا خصوصی و شهروندی در آن ایفای نقش نمایند. ساز وکارهائی مانند شورای گفت و گوی دولت و بخش خصوصی، اتاق های بازرگانی و مانند آن می توانند در این حوزه موثر عمل نمایند.

لزوم توجه به تاب آوری و انعطاف پذیری اجتماعی برای شرایط بحران

شرایط متلاطم بازارها و صنعت، مدت ها است که اهمیت استراتژیک قابلیت انعطاف پذیری و تاب آوری بنگاه های اقتصادی را در برابر دگرگونی های اجتماعی آشکار کرده است و اکنون در راهبردگذاری های سطح بنگاهی به این مقوله توجه می شود اما وقایع این روزها نشان می دهد، سطح انعطاف پذیری در مواجهه با دگرگونی های ناشی از بحران در حوزه های بین بخشی اقتصادی کشور چندان کافی نیست، تعطیلی دانشگاه ها، مدارس و موسسات آموزشی و نبود سیستم کارامد آموزش از راه دور متناسب با ابعاد آن نشان داد که انعطاف پذیری در این حوزه اندک است و کاهش شدید کالاهای بهداشتی و مرتبط با درمان این اپیدمی مشخص کرد که اکوسیستم های صنعتی ما هم از قابلیت انطباق پذیری کافی برای تولید چابک و یا واردات سریع این اقلام برخوردار نبستند که اگر چنین مزیت هائی وجود داشت هم خسارت های بحران کمتر بود و هم سودآوری بنگاه های اقتصادی با تمرکز بر تولید به موقع آنها کمتر در معرض آسیب قرار می گرفت. این واقعیات نشان می دهد در برنامه ریزی های میان و کوتاه مدت هم در حوزه های عمومی و هم خصوصی توجه به قابلیت های استراتژیک مدرن باید بیش از پیش در کانون توجه قرار گیرد.
از سوی دیگر بخش مهمی از دانش سازمانی ای که باید تحلیل شود در حوزه بررسی تاب آوری نظام بهداشت و درمان شامل بیمارستان ها ارکان لجستیک این بخش در مواجه با تقاضای بالای ناشی از بحران است. اگرچه با فداکاری متولیان و کادر درمانی، این حوزه تا امروز تا حدود قابل قبولی موفق عمل کرده است اما وضعیت آن در صورت استمرار شرایط می تواند شکننده باشد و برای آینده باید میزان تاب آوری این سیستم با دقت فراوان محاسبه و تحلیل شود و از سوی دیگر پس از گذشت بحران، معضل بعدی مواجهه با نارسائی های ترمیم پذیری اقتصادی و اجتماعی اثرات آن خواهد بود. که تولید، استخراج و اشاعه دانش ضمنی حاصل شده در این حوزه نیز بسیار ضروری است.

استفاده از مطالب فوق تنها با ذکر منبع مجاز است

جهت دریافت اطلاعات بیشتر یا مشاوره مدیریت استراتژیک با ایمیل hossein.nourian@gmail.com  تماس حاصل فرمائید

این مطالب را هم ملاحظه نمائید

حقایقی درباره مدیریت دانش سازمانی

مدیریت دانش استراتژیک

شما ممکن است این را هم بپسندید