کاربرد هوش مصنوعی در تحلیل ریسک، سناریو و عدم قطعیت

حسین نوریان، مشاور مدیریت استراتژیک – منتشر شده در دنیای اقتصاد

دلیل رویکرد سازمان ها به برنامه ریزی سناریو

مدت‌ها است که شرکت‌ها به طور فزاینده‌ای سعی می‌کنند تا از روش‌های آینده‌نگارانه استراتژیک مانند برنامه‌ریزی برمبنای سناریو برای پیش‌بینی و مواجهه با عدم قطعیت‌های سازمانی استفاده کنند. دلیل استقبال از شیوه‌های مبتنی بر عدم قطعیت، به وضعیت متلاطم محیطی در بازارها و صنایع باز می‌گردد. سالها است که شاخص‌های مختلف فضای کسب و کار نشان دهنده افزایش نمایی سنجه‌های دگرگونی و ناپایداری محیط پیرامونی از تغییرات آب و هوایی تا تغییر و تحول در عوامل سیاسی جهانی و پیشرفت‌های سریع فناوری است و این واقعیت آنقدر زیاد، عمیق و اثرگذار است که دیگر روش‌های سنتی مبتنی بر تحلیل وضعیت امروز و تعمیم آن به شرایط فردا، جواب‌گو نیستند و به نیازها و انتظارات شرکت‌ها از استراتژی و برنامه‌ریزی پاسخ نمی‌دهند پس شاید تنها گزینه مدیران برای اتخاذ تصمیم‌های سرنوشت ساز در کسب و کار، بهره گیری از روش‌های آینده نگرانه یا آینده نگارانه باشد.
اما رویکردهای سنتی در برنامه‌ریزی سناریو هم دارای کاستی‌ها و دشواری‌های مهم ذاتی هستند مثلا نارسایی ما در شناسایی مهم ترین و تاثیرگذارترین روندها و نیروهای محیطی کیفیت تحلیل‌هایمان را پایین می‌آورد یا ناتوانی ذهنمان در پیش بینی، بسیاری از وقایع محتمل را از ذهن ما مخفی نگاه می‌دارد و جامعیت تحلیمان را از بین می‌برد.
به غیر از اینها در شیوه‌های سنتی تحلیل آینده نگرانه، تخمین دقیق احتمال وقوع و سطح تاثیرگذاری سناریوها هم بسیار دشوار است چون داده‌های ما از گذشته بسیار اندک، محدود و ناقص است و اینها همه وقتی بغرنج تر می‌شود که ناگزیر باشیم همزمان چندین سناریو تاثیرگذار در آینده را باهم بررسی کنیم که دشواری و خطای این فرایند را به شدت افزایش می‌دهد.
از این رو است که اگرچه در دهه گذشته و در ابتدای معرفی روش تحلیل و برنامه‌ریزی برمبنای سناریو، کاربرد آن برای شرکت‌ها بسیار زیاد به نظر می‌رسید اما بررسی تلاش‌ها و پروژه‌های انجام شده در شرکت‌های مختلف در این زمینه نشان می‌دهد که نهایتا شیوه سنتی نتوانسته است به عنوان ابزاری کاملا کاربردی و کارا در تصمیم گیری‌های کلان استراتژیک راهگشا باشد و انتظارات مدیران را براورده کند.

کاربرد هوش مصنوعی در تحلیل سناریو

اما امروزه تکنولوژی ازهم‌گسیخته ساز هوش مصنوعی همانگونه که قواعد بازی را در بسیاری از فرایندهای دیگر همچون فروش و برندینگ و تامین و تولید تغییر داده، روش مدیریتی برنامه‌ریزی بر مبنای سناریو را هم دستخوش تغییر کرده و سهولت، کارایی و اثربخشی آن را به شیوه ای که در ادامه بیان می‌کنیم ارتقا داده است

پیش بینی و پیش گویی سناریوهای مختلف:

پیش گویی این که در آینده قطعا چه اتفاقی می‌افتد با وجود هوش مصنوعی هم هنوز ناممکن است اما این تکنولوژی با بررسی داده‌های گذشته و تحلیل روابط علی و معلولی تغییر مولفه‌های مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، زیست محیطی و قانونی و اثرگذاری آنها برهم می‌تواند سناریوهای مختلف را تولید و پیشنهاد کند. اکنون شما می‌توانید درباره کسب و کار خود از هوش مصنوعی مولد بپرسید که دگرگونی‌های آتی در نرخ ارز، بهره بانکی و مانند آن اگر همزمان با تغییرات قانون گذاری و بروز تکنولوژی‌های جدید بشود، می‌تواند چه سناریوهایی را در پیش روی سازمان شما بگستراند.

شبیه سازی سناریوها و تحلیل تاثیرگذاری آنها بر شرکت:

گام دوم بعد از شناسایی سناریوهای مختلف، ترکیب آنها و مشخص کردن حالت‌های مختلف آینده است و بعد از آن باید میزان و نوع تاثیرگذاری هر سناریو بر ابعاد مختلف مالی، مشتری، فرایندها و زیرساخت‌های سازمان تحلیل گردد. به عبارت دیگر پاسخ گویی به این سوال که اگر فلان آینده محتمل اتفاق بیافتد اثرش بر سازمان ما چه خواهد بود یکی از دشوارترین مراحل در تحلیل ذهنی در برنامه‌ریزی سناریو به شمار می‌رود و اینجا است که یکی دیگر از قوت‌های هوش مصنوعی در پاسخ به همین نوع سوالات آشکار می‌گردد.

کشف دانش‌های نهان در سناریوها:

الگوریتم‌های هوش مصنوعی مولد می‌توانند دانش نهان را در مجموعه داده‌های بزرگی که انسان‌ها ممکن است آن را نادیده بگیرند، کشف کنند. هوش مصنوعی مولد می‌تواند با تجزیه و تحلیل حجم عظیمی‌‌از داده‌ها، روندهای نوظهور و خطرات بالقوه آنها را شناسایی کند و بینش‌های ارزشمندی را برای برنامه‌ریزی سناریو ارائه دهد.

بهره گیری از تنوع بیشتری از مولفه‌ها در ایجاد سناریوها:

سناریوها معمولا از ترکیب چند متغیر شکل می‌گیرند، طبیعتا هرچه تعداد متغیرها بیشتر باشد، تعداد سناریوهایشان هم به صورت نمایی افزایش می‌یابد اما ذهن انسان معمولا قادر نیست بیش از دو یا سه متغیر را با هم ترکیب کند اما هوش مصنوعی مولد معمولا چنین محدودیتی را ندارد و می‌تواند برای تولید سناریوها تعداد بسیار بیشتری از متغیرها را در نظر بگیرد که موجب ایجاد سناریوهایی می‌شود که ذهن انسان غالبا توانایی تجسمشان را ندارد

افزایش سرعت و کارایی در تولید سناریوها:

ایجاد سناریوها به شیوه ذهنی و برنامه‌ریزی آنها معمولا بسیار زمان بر است، افراد زیادی را درگیر می‌کند و جلسات زیادی برای تحلیل و پایششان نیاز است از اینرو وقت زیادی را از مدیران می‌گیرد و هزینه بالایی را به سازمان تحمیل می‌کند. اما هوش مصنوعی مولد می‌تواند سناریوها را به سرعت تولید کند و سازمان‌ها را قادر می‌سازد تعداد بیشتری از احتمالات را در بازه‌های زمانی کوتاه تری ارزیابی کنند. این قابلیت سرعت و کارایی فرآیندهای تصمیم گیری و برنامه‌ریزی استراتژیک را به شدت افزایش می‌دهد.

تجسم بخشی و تشریح سناریوها:

یکی از مهم ترین الزامات برای موفقیت در بهره‌گیری از روش طرح‌ریزی سناریو، به تجسم کشیدن سناریوها و تشریح آنها به شکلی است که مدیران بتوانند به خوبی آن را بفهمند برای این کار از روش‌های باز تجسم، ایجاد روایت و تکنیک‌های داستان‌سرایی برای انتقال موثر سناریوها به ذینفعان استفاده می‌شود تا مدیران سناریوها را واضح و قابل فهم بیابند و بینش‌ها و مفاهیم کلیدی برایشان برجسته شود.
مشارکت ذینفعان در بحث و تصمیم‌گیری بر اساس سناریوهای ایجاد شده نیز از دیگر عوامل کلیدی موفقیت است که هوش مصنوعی مولد می‌تواند درباره آن کارامد عمل کند.

به عنوان جمع بندی می‌تواند گفت که هوش مصنوعی مولد توانسته است انقلاب عظیمی‌را در انجام تحلیل‌های استراتژیک مبتنی بر عدم قطعیت شامل روش تحلیل سناریو ایجاد نماید، هزینه‌های آن را بسیار کاهش دهد و دقتش را به مراتب بهبود بخشد و همه اینها می‌تواند این روش دشوار و دور از دسترس ذهنی را به عنوان ابزاری کارا و آسان در دسترس مدیران قرار دهد.

استفاده از مطالب فوق تنها با ذکر منبع مجاز است

جهت دریافت اطلاعات بیشتر یا مشاوره مدیریت استراتژیک با رویکرد تحول دیجیتال با ما تماس حاصل فرمایید

این مطالب را هم مطالعه نمایید:

مقاله برنامه ریزی سناریو با استفاده از هوش مصنوعی