تحلیل استراتژیک رقابت، رقیب، شدت فضای رقابتی، شدت رقابت، پنج نیروی رقابتی پورتر حسین نوریان، مشاور مدیریت استراتژیک، مدرس مدریت استراتژیک، دوره آموزشی مدیریت استراتژیک پیشرفته

تحلیل رقابت و شدت فضای رقابتی

به دلایل کاملا روشنی که نیاز به بازگویی ندارد، مفهوم رقابت همواره به عنوان یکی از مهم ترین تحلیل های استراتژیک مورد توجه بوده است و به جرات می توان گفت در مدل های کلاسیک، عمده استراتژی های عمومی ( ژنریک ) مخصوصا در حوزه مواجهه با بازار، محصول و مشتری، معطوف به پیشی گرفتن در رقابت است. اگرچه در دهه گذشته مدل تحلیل استراتژیک اقیانوس آبی با رویکرد رقابت گریزی توانسته از جایگاهی قابل توجه برخوردار گردیده و ارزش آفرینی اجرای آن در برخی از سازمان ها چشم گیر ارزیابی شده است، اما هنوز هم برای طیف گسترده ای از سازمان ها تحلیل محیط رقابتی نه فقط راهگشا بلکه ضروری است. رقابت به معنی کسب سهم بیشتر از بازار نسبت به سایر متعاملین با ارائه ارزش های پیشنهادی بیشتر ، تعبیر گردیده است و این رویکرد به پیشی گرفتن موجب شده است که مقوله رقابت در مقیاس کلان نیز، بازیگر اصلی بازار رقابتی برای تعین قیمت و کیفیت محصول قلمداد گردد. پر واضح است بررسی فضای رقابتی یکی از مهم ترین مولفه های تحلیل محیطی است که در کنار سایر تحلیل ها ارکان اصلی راهبرگذاری سازمان را تشکیل می دهد.

۱-ابعاد تحلیل شدت فضای رقابتی:

شاید جامع ترین تحلیل – که اگرچه قدیمی است اما هنوز هم بسیار به آن ارجاع می گردد – مربوط به پنج نیروی رقابتی مایکل پورتر باشد که در کتاب Competitive Strategy تشریح گردیده است، بر اساس این مدل، شدت فضای رقابتی یک کسب و کار به پنج بعد تهدید ورود تازه واردها، تهدید قدرت چانه زنی خریداران، تهدید قدرت چانه زنی تامین کنندگان، رقابت میان شرکت های موجود و تهدید محصولات جایگزین تقسیم بندی می گردد. بر اساس بررسی های جدید مثلا آنچه توسط رابرت ام. گرنت در کتاب Contemporary Strategy analysis تشریح گردیده است مولفه جدیدی با عنوان “محصولات مکمل” نیز به مجموعه مولفه ها اضافه گردیده و آن را به شش معیار افزایش داده است.

 

۵f

 ۲-تشریح ابعاد پنج نیروی رقابتی:

در نمودار زیر تاثیر ابعاد پنج نیروی پورتر بر شدت فضای رقابتی کسب  و کار تشریح گردیده است

 

۳-انتقادات به تحلیل پنج نیروی رقابتی:

  • پیش فرض این مدل بر روی بازار کلاسیکو کامل است در حالی که بازار غلب صنایع متاثر از عوامل خارجی مانند قانون گذاری است.
  • این مدل برای تحلیل بازارهای ساده مناسب است و برای بازار صنایع پیچیده کمتر راهگشا است. مانند وجود گروه محصولات یا روابط داخلی بازار
  • فرض این مدل بر بازار کاملا ایستا است در حالی که بازارهای کنونی عمدتا پویا هستند و تغییرات در مدل کسب و کار شرکت ها بسیار سریع تر شده است
  • این مدل کمتر به مزیت رقابتی قابلیت انطباق توجه نموده است
  • فرض این مدل کاملا بر لزوم اتخاذ رویکردهای رقابتی است و رویکردهای دیگر مانند رقابت گریزی ، اتحاد و مشارکت های استراتژیک و … را مورد توجه قرار نداده است.
  • این مدل کمتر به مفاهیم زنجیره ایجاد ارزش و تاثیرات آن بر شدت فضای رقابتی توجه نموده است
  • این مدل عمدتا برای بازارهای بزرگ استفاده می گردد و تحلیل بازارهای کوچک و گروه ها بر مبنای آن قابل انجام نیست

این مطلب را هم ملاحظه نمایید:

انتخاب مدل مناسب برای تحلیل استراتژیک

۴-دلایل ایجاد رقابت شدید در بین شرکت های موجود در بازار:

  • زمانی که رشد بازار کم باشد، شرکت های موجود رقابت شدیدی بر روی افزایش سهم بازار خواهند داشت
  • زمانی که هزینه های خروج از صنعت یا تغییر آن بالا باشد شرکت های موجود رقابت شدیدی در مرحله افول محصول خواهند داشت
  • زمانی که محصول استاندارد است و ایجاد تمایزات کیفی و نوآوری در آن کم است، شرکت های موجود رقابت شدیدی بر روی تمایز قیمت خواهند داشت
  • زمانی که هزینه های ثابت تولید محصول زیاد است یا محصول خراب(فاسد) شدنی است، رقابت بر روی تمایز قیمت و کاهش آن به وجود می آید
  • در صورت وجود مزیت نشان تجاری ( برند ) قدرتمند برای یک یا تعداد محدودی از شرکت های موجود در بازار، شدت رقابت میان سایر شرکت ها به شدت افزایش می یابد.
  • وجود ظرفیت تولید بیش از میزان تقاضا در بازار، مخصوصا در صورتی که رشد بازار مناسب نباشد، به شدت رقابت میان شرکت های موجود دامن می زند
  • زمانی که تعداد شرکت های موجود در بازار کم است و شرکت های موجود از حیث اندازه و قدرت مشابه اند، شدت رقابت افزایش می یابد

 

۵-تحلیل رقیب:

مدل پنج نیروی رقابتی مایکل پورتر معطوف به تحلیل کلی فضای رقابتی یک صنعت است و پس از آن باید رویکرد رقابتی هر یک از رقیبان داخل صنعت به صورت جداگانه تحلیل گردد. در وضعیتی که تعداد رقیبان موجود در بازار زیاد است، امکان تحلیل رقیبان مشابه ( از حیث قابلیت ها، سهم بازار و استراتژی مواجهه ) به صورت گروهی نیز امکان پذیر است. بر اساس نظر مایکل پورتر در کتاب استراتژی رقابتی، رقبای بالقوه نیز می بایست در کنار رقبای فعلی تحلیل گردند که دامنه تحلیل شامل گروه های زیر می گردد:

  • شرکت هایی که درون صنعت نیستند اما با هزینه اندک تغییر یا ورود می توانند موانع ورود را پشت سر بگذارند
  • شرکت هایی که حضور آنها در صنعت موجب همکاری نمایان گردیده است
  • شرکت هایی که برای آنها رقابت در صنعت به عنوان بخشی از یک کار گروهی به شمار می رود
  • مشتریان یا تامین کنندگانی که ممکن است استراتژی های ادغام رو به جلو یا عقب را اتخاذ نمایند

۶-چهارچوب تحلیلی رقیب:

۷-تحلیل اهداف آینده رقیب:

۸-تحلیل اهداف شرکت های مادر:

اگر شرکت رقیب جزیی از کلیت بزرگتری با عنوان شرکت مادر باشد، طبیعتا آن شرکت اهدافی را بر شرکت رقیب تحمیل خواهد کرد که در سمت و سوی استراتژیک آن شرکت بسیار موثر خواهد بود لذا تحلیل گران رقابت باید این موارد را نیز درچهارچوب تحلیل اهداف رقیب بررسی نمایند

۹-تحلیل پیش فرض های شرکت رقیب :

  • دیدگاه شرکت رقیب نسبت به وضعیت خود در بازار
  • دیدگاه شرکت رقیب نسبت به رشد بازار
  • وجود فرهنگ های حرفه ای در منطقه ای که رقیب به آن تعلق دارد
  • ارزش ها یا قوانین خاصی که دیدگاه شرکت رقیب را متاثر کرده است
  • دیدگاه شرکت رقیب نسبت به میزان تقاضا در بازار
  • دیدگاه شرکت رقیب نسبت به قابلیت ها و توانمندی های رقبای خود
  • میزان تبعیت شرکت رقیب از تعاملات و روابط نهادینه شده در بازار
  • تفاوت دیدگاهی شرکت رقیب با احساس مشترک شرکت ها در بازار درباره کدام یک از مقولات است

 

 

۱۰-تحلیل نقاط ضعف و قوت شرکت رقیب:

 

۱۱-تحلیل توانمندی های کلیدی شرکت رقیب:

  • توانمندی شرکت رقیب در واکنش سریع
  • توانمندی شرکت رقیب در تطبیق با تغییرات
  • توانمندی شرکت رقیب در ایجاد تمایز
  • توان دفاعی شرکت رقیب در آسیب پذیری های رقابت
  • نوع و عمق تحرکات تهاجمی رقیب
  • میزان تحریک پذیری شرکت رقیب در رقابت

۱۲-شاخص های اندازه گیری رقابت :

  • نسبت تمرکز Concentration Ratio  : میزان سهم باز چهار (CR4) یا هشت (CR8) شرکت پیشتاز در بازار است. هرچه این نسبت بیشتر باشد رقابت شرکت های موجود در بازار بیشتر خواهد بود.۰%  به معنی رقابت کامل، بین ۰-۵۰% به معنی رقابت خوب بین تعداد معدودی از شرکت ها ، بیش از ۸۰% به معنی انحصار چند شرکتی (Oligopoly) و بیش از آن انحصار کامل یا Monopoly خواهد بود.

 

  • Residual Supply Index :نسبت ته نشینی تامین به معنی این است که آیا میزان تقاضا برای ورود یک تامین کننده دیگر کافی است و آیا تامین کننده می تواند بر قیمت اثر بگذارد، اگر بیش از صد باشد نمی تواند و هرچه کمتر از صد باشد بیشتر خواهد توانست (تقاضای کل – میزان تولید بزرگترین تولید کنننده / تقاضای کل)

این مطالب را هم ملاحظه نمایید:

موقعیت یابی استراتژیک

تحلیل استراتژیک محیط

مشاوره مدیریت استراتژیک

درخواست خدمات مشاوره

استفاده از مطالب فوق با ذکر منبع مجاز است

برای دریافت اطلاعات بیشتر یا درخواست مشاوره مدیریت استراتژیک و تحلیل رقابت، با ایمیل

hossein.nourian@gmail.com

تماس حاصل فرمایید.

به اشتراک گذاری

Facebooktwittergoogle_plusredditpinterestlinkedinmail